Zamknij

Jaka data śmierci Bartka Nowaka, przywódcy chłopskiego na Kujawach?

11:40, 31.01.2022 . Aktualizacja: 11:52, 31.01.2022
Skomentuj

20 stycznia 1890 roku w Bodzanowie, czy 1 lutego 1890 roku to data śmierci przywódcy chłopskiego na Kujawach Bartka Nowaka?

Bartłomiej Nowak pochodził z rodziny chłopskiej, jego najbliższa rodzina mieszkała na terenie zaboru pruskiego i zaboru rosyjskiego (np. siostra w Ułomiu). Jako poddany pruski przeszedł kampanię 1849 w Badenii. Służbę wojskową zakończył w stopniu podoficera. Około 1860 pojął za żonę wdowę w Słupach Dużych i w ten sposób został gospodarzem na terenie zaboru rosyjskiego. Jeszcze przed wybuchem powstania często przekraczał granicę obu zaborów, przewożąc z Prus paczki z książkami i prasą. Znał ziemian i chłopów w różnych miejscowościach Kujaw.

[FOTORELACJA]127[/FOTORELACJA]

Więcej. Tutaj:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bart%C5%82omiej_Nowak

Na tablicy nagrobkowej w Byczynie widnieją dwie daty. Data urodzenia 23 sierpień 1823 roku w Jaksicach i 20 styczeń 1890 roku jako data śmierci, tę datę potwierdza wiele oficjalnych źródeł a mianowicie:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bart%C5%82omiej_Nowak

http://www.infopolska.com.pl/polska/wojewodztwo_kujawsko-pomorskie_2,powiat_radziejowski_44,miejscowosc_byczyna_3900

https://samorzad.pap.pl/kategoria/wiadomosci-klubowe/gmina-inowroclaw-pamiec-o-bartku

https://kruszwicahistoria.blogspot.com/2016/01/wybrani-dowodcy-powstania-styczniowego.html

Natomiast na stronie gminy Inowrocław widnieje, cytuję:

„Zmarł 20 stycznia 1890 r. w Bodzanowie.

Zdzisław Arentowicz (wnuk powstańca styczniowego) tak pisał odnośnie Nowaka w swej broszurze zatytułowanej „O roku 1863 na Kujawach i o Bartku Nowaku": ... „Jest rzeczą słuszną, aby mogiła Bartka Nowaka została uchroniona przed zniszczeniem czasu. Niech będzie jedną z tych mogił, które patrzącym na nią wysyłać będą ów tajemniczy, a mocny rozkaz - Idź i czyń".”

https://samorzad.pap.pl/kategoria/wiadomosci-klubowe/gmina-inowroclaw-pamiec-o-bartku

a także:

„W roku 1871 ożenił się z Anną Fabich. Wydzierżawił niewielki majątek i zamieszkał z rodziną w Bodzanowie Bachornym. Zmarł we własnym domu 1.02.1890 roku, w wieku 67 lat, na skutek zapalenia płuc. Został pochowany na cmentarzu w Byczynie. W Jaksicach, miejscu urodzenia Bartłomieja Nowaka, znajduje się obelisk „Bartka”, którym opiekuje się społeczność jaksicka, szkolna i harcerska brać. „

Źródło:

http://gminainowroclaw.eu/gmina.63.historia.33.html

W tej sytuacji można jedynie dywagować na różnicą wynikającą z kalendarza juliańskiego i gregoriańskiego i brać pod uwagę 20.1.1890 roku lub 1.2.1890 r. w zależności od zastosowanego kalendarza.

I tu warto przytoczyć rozważanie Pana , który tak pisze Marek Adamczyk.

Cytuję:

Wikipedia podaje, że Bartłomiej Nowak zmarł 20 stycznia 1890 roku. Tymczasem z aktu zgonu Bartłomieja Nowaka (Byczyna 1890/14) wynika coś innego. Otóż śmierć Bartłomieja Nowaka zgłoszono dnia 21.01/02.02 1890 roku. Świadkowie oświadczyli, że Bartłomiej Nowak zmarł dnia wczorajszego, czyli 20.01/01.02 1890 roku. W tym czasie dokumenty pisano w języku rosyjskim i podawano dwie daty. Pierwszą to data w/g kalendarza juliańskiego, który obowiązywał w Rosji.

Druga, to data w/g kalendarza gregoriańskiego, który obowiązywał i obowiązuje u nas. Prawidłowo więc powinno się podawać, że Bartłomiej Nowak zmarł 1 lutego 1890 roku. Chyba, że coś pomyliłem (w młodości opierałem się rusyfikacji).

Inne informacje podane w/w akcie o zmarłym:

-miał 67 lat

-mieszkał w Kolonii Bodzanowo

-urodził się w Jaksicach w Wielkim Księstwie Poznańskim

-pozostawił żonę Annę Wabiszewską

Zgłoszenia dokonał Jakub Błaszak i (nie potrafię odczytać). Z Geneteka wynika, że rodzicami Bartłomieja Nowaka byli Paweł i Katarzyna z Pokorskich (Jaksice 1823/24) Imiona rodziców potwierdza akt małżeństwa (Kościelna Wieś 1851/12) Bartłomieja Nowaka z Jadwigą Grzankową z dn 04.03.1851 roku. Podano w nim, że Bartłomiej Nowak urodził się w Jaksicach. Błędnie przypisani mu 26 lat. Jeśli coś pomyliłem, to proszę poprawić.

Ponadto cytuje:

„ERRATA DO BIOGRAFII BARTŁOMIEJA NOWAKA.

Większość ludzi przekonanych jest, że Bartłomiej Nowak-jeden z przywódców Powstania Styczniowego zmarł 20 stycznia 1890 roku. Data ta widnieje na nagrobku powstańca, jest też podawana w takich źródłach jak Wikipedia.Tymczasem akt zgonu, wspomnianego Bartłomieja Nowaka mówi coś innego.Kto się trochę interesował genealogią ten wie, że dokumenty spisywane w zaborze rosyjskim zawierały dwie daty.

Pierwszą data w takich dokumentach, to data państwowa (urzędowa) zapisywana w/g kalendarza juliańskiego,który obowiązywał w Rosji. Druga data, to data zapisywana w/g kalendarza gregoriańskiego, który obowiązywał w cywilizacji "zachodniej" (katolickiej).Administratorzy parafii (księża) pełnili w tych czasach obowiązki urzędnika stanu cywilnego. Oddawali więc co cesarskie - cesarzowi. Imiona i nazwiska osób, których owe dokumenty dotyczyły też były zapisywane podwójnie tj w języku rosyjskim i polskim. Personalia świadków, chrzestnych ograniczały się do języka urzędowego (rosyjskiego)

Tak też było z aktem zgonu Bartłomieja Nowaka.

Podano w nim dwie daty.

W akcie czytamy:

Kol Bodzanowo (patrz zdj nr 1)

Działo się we wsi Byczyna dnia 21 stycznia (zdj nr 2) 02 luty (zdj nr 3) 1890 roku, stawili się Jakub Błaszak l 38 i Ignacy Matusiak lat 38 zamieszkali w Kolonii Bodzanowo i oświadczyli iż w dniu wczorajszym, w Kolonii Bodzanowo umarł Bartłomiej Nowak (zdj nr 4 i 5),gospodarz (zdj nr 6) 67 lat liczący urodzony w Jaksicach w Wielkim Księstwie Poznańskim w Kolonii Bodzanowo zamieszkały. Pozostawił po sobie żonę Annę Wabiszewską.

Podobne tłumaczenie wspomnianego aktu zgonu znajduje się w książce Pawła Dzianisza pt Powstanie Styczniowe na Kujawach.

Różnice między tłumaczeniem moim, a książkowym są następujące:

1)ograniczono się do jednej daty, którą błędnie podano jako 24.01-powinno być 21.01

2)w książce jest Matuszak jako nazwisko zgłaszającego, u mnie Matusiak.

3)słowo oznaczające chłopa, właściwie gospodarza przetłumaczono jako chrześcijanin.

Nie wiem, czy Paweł Dzianisz widział ten akt, czy był jego tłumaczem, czy zlecił komuś tłumaczenie, a może jako źródło służyła mu inna, wcześniejsza publikacja.

W każdym razie śledząc późniejsze publikacje znajdujemy w nich błędy zawarte w książce Dzianisza.

Wracając do meritum. Z naszego punktu widzenia datą właściwą jest data 02 lutego, jako data zgłoszenia, ponieważ jest to data z kalendarza gregoriańskiego, w/g którego datowane są wszystkie wydarzenia z naszej historii.

Powinna obowiązywać następująca wersja aktu: świadkowie stawili się 02 lutego 1890 roku i oświadczyli, że w dniu wczorajszym, czyli 01 lutego zmarł Bartłomiej Nowak.

W książce P. Dzianisza jest ciekawy fragment dotyczący wspomnień rodzinnych Nowaków. Syn Bartłomieja Nowaka zapisał : "Ojciec mój śp. Bartłomiej Nowak umarł 1.2.1890 r." "Data śmierci inna więc, niż w dokumencie zgonu" zauważa Dzianisz.

Szkoda, że nie spróbowano wtedy rozwiązać tej rozbieżności.

Wracając do aktu.

W części aktu oznaczonej nr 6 jest słowo przetłumaczone jako chrześcijanin.

Moim zdaniem słowo to powinno być tłumaczone jako chłop, a nawet gospodarz (patrz zdjęcia oznaczone nr 7, 8, 9).Ale to mniej istotne.

Co do danych z nagrobka.

Pytanie podstawowe: Na podstawie jakich źródeł zamieszczono dane na nagrobku? Czy są to dane z aktu zgonu, czy może z jakiejś publikacji?

A może istnieje/istniała alternatywna wersja aktu (duplikat), która zawiera inne dane?

Podsumowując

PODSTAWOWYM ŹRÓDŁEM INFORMACJI DOTYCZĄCYM DATY ŚMIERCI BARTŁOMIEJA NOWAKA POWINIEN BYĆ AKT ZGONU BYCZYNA 1890/14.

Z AKTU TEGO WYNIKA, ŻE BARTŁOMIEJ NOWAK ZMARŁ 01.LUTEGO 1890 ROKU.

Nawet jeśli istnieje alternatywna wersja aktu, zawierająca inne dane, to powinno się podjąć dyskusję, która wersja jest prawdziwa. Jeśli takiej wersji nie ma, to należy podjąć działania zmierzające do upowszechnienia prawdy. Ale to już działanie dla lokalnych działaczy.

Akt o którym piszę można zobaczyć na stronach Genealogii w Archiwach.

tej sytuacji wydaje się, że rację ma Pan Marek Adamczyk i w tej sytuacji można jedynie brać pod uwagę 20.1.1890 roku( kalendarz juliański) lub 1.2.1890 r. ( kalendarz gregoriański) w zależności od zastosowanego kalendarza.

Karol Szmagalski

(.)

Co sądzisz na ten temat?

podoba mi się 0
nie podoba mi się 0
śmieszne 0
szokujące 0
przykre 0
wkurzające 0
facebookFacebook
twitterTwitter
wykopWykop
komentarzeKomentarze

komentarz(0)

Brak komentarza, Twój może być pierwszy.

Dodaj komentarz

0%